Long Covid
Langdurige gezondheidsklachten na een infectie met het coronavirus komen geregeld voor. Naar schatting zo’n 10 procent van de personen met COVID-19, hebben enkele maanden later nog steeds last van aanhoudende symptomen zoals vermoeidheid, concentratieproblemen, verlies van geur en smaak of moeilijkheden bij het ademen.
Er bestaan verschillende termen om dit fenomeen te duiden zoals ‘Langdurige Covid’ of Post-Covid-19’ maar vaak wordt de Engelse term ‘Long Covid’ gebruikt. ‘Long’ verwijst hier dus niet naar een probleem van de longen maar naar de lange duur van de symptomen.
In het Verenigd Koninkrijk rapporteerde het Office for National Statistics (ONS) dat ongeveer 3% van de bevolking aangaf aan Long Covid te lijden. Wereldwijd wordt het aantal patiënten op 65 miljoen geschat.
De WHO-definitie
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) formuleerde in oktober 2021 een definitie voor dit syndroom. Die luidt als volgt:
“Post COVID-19 treedt op bij personen met een voorgeschiedenis van waarschijnlijke of bevestigde SARS CoV-2 infectie, meestal 3 maanden na het begin van COVID-19 met symptomen en die minstens 2 maanden aanhouden en niet verklaard kunnen worden door een alternatieve diagnose. Veel voorkomende symptomen zijn vermoeidheid, kortademigheid, cognitieve stoornissen maar ook andere en hebben over het algemeen een impact op het dagelijks functioneren. De symptomen kunnen nieuw optreden na een aanvankelijk herstel van een acute COVID-19 episode of aanhouden na de aanvankelijke ziekte. Symptomen kunnen ook fluctueren of na verloop van tijd terugkomen.”
Long Covid wordt een syndroom genoemd om dat het een beschrijving is van gezondheidsklachten en symptomen, niet van aantoonbare afwijkingen in het lichaam. In de internationale classificatie van ziekten en gezondheidsproblemen werd wel een aparte code voorzien voor Long Covid. In de versie die in België gebruikt wordt, de ICD-10-CM, is dat code: U09.9.
Diagnose
Hoe stelt een arts de diagnose Long Covid? Afhankelijk van je medische voorgeschiedenis en de aanhoudende klachten die je rapporteert, zal je dokter bijkomende tests uitvoeren om andere oorzaken voor je symptomen te onderzoeken. Dat kan een uitgebreid bloedonderzoek zijn maar bijvoorbeeld ook een longfunctietest om astma of COPD uit te sluiten. Je arts kan ook een slaaponderzoek vragen om te kijken of een gestoorde slaap jouw vermoeidheid kan verklaren of een elektrocardiogram wanneer hij denkt aan een ontsteking van je hartspier of hartzakje.
Wat is de oorzaak van Long Covid?
Hoewel Long Covid na een corona-infectie ontstaat, is de precieze oorzaak onzeker. Wetenschappers vonden reeds afwijkingen in het metabolisme, het immuunsysteem, de hormoonhuishouding en het cardiovasculair systeem, maar een echte doorbraak is er nog niet. Een recente genetische studie toonde aan dat mensen met Long Covid vaker mutaties hebben in het FOXP4-gen dat eerder al gelinkt werd aan een ernstig verloop van een acute covidinfectie en aan kanker.
Langdurige klachten na een infectie is echter geen nieuw fenomeen. Bij talloze andere virussen en bacteriën is in de wetenschappelijke literatuur beschreven dat ze een postinfectieus syndroom kunnen veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan het Epstein-Barr virus dat klierkoorts veroorzaakt of de spiraalvormige Borrelia bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Andere voorbeeld zijn: dengue, polio, chikungunya, de Mexicaanse griep, het ross river virus etc. Dat een deel patiënten niet volledig herstelt na een (ernstige) infectie, lijkt eerder regel dan uitzondering te zijn.
Is Long Covid hetzelfde als het chronisch vermoeidheidssyndroom (ME/CVS)?
De symptomen van Long Covid lijken erg goed op die van een ander syndroom: myalgische encefalomyelitis/chronisch vermoeidheidssyndroom (ME/CVS). ME/CVS ontstaat vaak na een infectie. In het verleden werd CVS ook wel ‘chronische mononucleose’ genoemd omdat het veelal na een infectie met het Epstein-Barr virus ontstond. De term ME verwijst dan weer naar uitbraken van een polio-achtige ziekte waarna sommige patiënten blijvende symptomen rapporteerden zoals spierpijn.
Heel wat patiënten met Long Covid hebben ook ME/CVS. Jammer genoeg zijn er onvoldoende betrouwbare studies om precies te kunnen aangeven voor hoeveel van de Long Covid patiënten dit het geval is. In sommige onderzoeken voldeed ongeveer de helft van de Long Covid patiënten aan ME/CVS-criteria maar het is onduidelijk of deze schattingen representatief zijn voor de gehele Long Covid patiëntenpopulatie. Aangezien ME/CVS-criteria striktere eisen stellen wat betreft de impact en duur van de klachten, gaat het mogelijk slechts om een minderheid van de Long Covid patiënten.
Bij ME/CVS staat daarnaast ook een specifiek symptoom op de voorgrond dat niet bij alle Long Covid patiënten aanwezig is: post-exertionele malaise (PEM). Dit verwijst naar een opvallende verslechtering van klachten na inspanning. Telkens personen met ME/CVS hun energiebudget overschrijden, ervaren ze een opflakkering van hun symptomen en worden ze nog zieker. Proberen doorzetten werkt dan eerder contraproductief. ME/CVS wordt daarom soms gekenschetst als een ‘inspanningsintolerantieziekte’. Ook heel wat Long Covid patiënten ervaren deze klachten.
Behandeling en prognose
Hoewel er een goede kans is op verbetering en genezing is aan het begin Long Covid, lijken klachten chronisch te worden als ze na enkele maanden nog aanwezig zijn. In één studie vond men bijvoorbeeld dat 85% van de patiënten die na 2 maanden klachten had, ook 10 maanden later nog steeds symptomen had.
De behandeling van Long Covid bestaat vaak uit een revalidatieprogramma waarbij de fysieke activiteit gradueel wordt opgebouwd, maar deze aanpak werkt niet voor iedereen. Bij ME/CVS-patiënten raden richtlijnen deze ‘graduele oefentherapie’ niet langer aan of zelfs resoluut af.
Ondertussen zijn er verschillende studies opgestart die medicijnen voor Long Covid gaan onderzoeken. Hopelijk zullen die niet enkel Long Covid maar ook ME/CVS en postinfectieuze aandoeningen helpen bestrijden.